Groningen (provincie)
 | |||||
| |||||
  | |||||
| Hoofdstad | Groningen | ||||
| Oppervlakte - Land - Water |
2.960,03 km² 2.333,28 km² 626,75 km² | ||||
| Geografische ligging | 53°15′ NB 6°45′ OL | ||||
| Inwoners (30 september 2012) | 582.161 | ||||
| – Bevolkingsdichtheid | 250 inw./km² | ||||
| – Aantal gemeenten | 23 | ||||
| Commissaris van de Koning (lijst) |
Max van den Berg (PvdA) | ||||
| Volkslied | Grönnens Laid | ||||
| Religie (2005 [1]) | Protestant (PKN) 13,8% Katholiek 4,6% Orthodox-gereformeerd 4,2% Moslims 2,5% | ||||
| ISO 3166 | NL-GR | ||||
| Website | www.provincie groningen.nl | ||||
| |||||
| |||||
Groningen 
uitspraak (info·uitleg) (Gronings: Grönnen of Grunnen, Fries: Grinslân) is een provincie in het noorden van Nederland met 582.161 inwoners (30 september 2012), waarvan een derde in de gelijknamige hoofdstad Groningen woont.
Geografie
Groningen grenst in het noorden aan de Waddenzee, in het noordoosten aan de inhammen Eems en Dollard, in het oosten aan de streek Oost-Friesland in de Duitse deelstaat Nedersaksen, in het zuiden aan de provincie Drenthe en in het westen aan de provincie Friesland. Qua oppervlakte is Groningen een van de kleinere provincies van Nederland. Deze relatief kleine oppervlakte wordt gekenmerkt door een grote verscheidenheid aan landschappen. De grens met Friesland werd definitief vastgesteld in 1724, die met Drenthe tussen 1817 en 1822 en de rijksgrens met Duitsland (Koninkrijk Hannover) in 1824 (Tractaat van Meppen). Bij Duitsland ging het echter alleen om de landsgrens; de watergrenzen in Eems en Dollard zijn echter nooit bepaald (ook niet bij het Eems-Dollardverdrag van 1960), omdat Nederland en Duitsland het daarover nooit eens zijn geworden. De grenzen zijn veelal laat tot stand gekomen omdat ze lagen in veengebieden, die pas laat in cultuur werden gebracht.
Het noordoosten van de provincie grenst aan het Eems-Dollardestuarium. In de streek rondom dit estuarium is in de loop van de geschiedenis veel landwinning geweest. De streek wordt vooral gekenmerkt door herenboeren met prachtige kapitale boerderijen en kleine arbeidershuisjes. Nergens in Groningen was het verschil tussen rijk en arm zo groot.
Onder het westelijke deel van dit gebied, in de gemeente Slochteren in Duurswold in Fivelingo, ligt een grote aardgasbel. De vermindering van de druk in de ondergrondse aardlagen leidt tot een meetbare daling van het maaiveld en regelmatig tot niet-natuurlijke aardbevingen.
Het zuidoosten, de Groninger Veenkoloniën, was oorspronkelijk een uitgestrekt hoogveengebied dat vanaf de 17e eeuw ontveend en in cultuur gebracht is. Uit die tijd resteert een uitgebreid stelsel van kanalen, welke het gebied een welhaast wiskundig karakter geeft. Traditioneel werden hier vooral fabrieksaardappelen verbouwd, die de basis zijn van een uitgebreide industrie.
Oostelijk van de Veenkoloniën en het Oldambt ligt Westerwolde, een streek op zandgrond. Hier ligt het hoogste punt van Groningen, de Hasseberg. De streek wordt gekenmerkt door een glooiend, kleinschalig landschap met veel bebossing en Meanderriviertjes. De streek lijkt meer bij Drenthe te horen dan bij Groningen.
Ook het zuidelijk Westerkwartier in het westen van de provincie ligt op een lage zandrug. Dit is een uitloper van de Hondsrug. Het heeft qua landschap, een coulisselandschap, veel weg van de Friese Wouden.
Het noorden van het Westerkwartier en Hunsingo kenmerken zich vooral door de wierden. Deze streek behoort tot de oudste cultuurlandschappen van Nederland. Al voor de jaartelling werd begonnen met het winnen van land op de zee, eerst direct rond de wierden, later door het bouwen van steeds nieuwe dijken. Karakteristiek zijn de kerkjes die de wierden domineren en een geheel eigen bouwstijl vertegenwoordigen die eigenlijk alleen in Groningen en Friesland voorkomt, de romanogotiek.
Tenslotte is er de Stad. Oorspronkelijk waren de stad Groningen en plaatsen in de directe omgeving zoals Haren Drentse esdorpen, ontstaan op de Hondsrug.
De belangrijkste kanalen in de provincie zijn het Reitdiep, het Van Starkenborghkanaal, het Eemskanaal, het Stadskanaal en het Winschoterdiep. Riviertjes in het gebied zijn het Reitdiep, waarin oorspronkelijk de Drentsche Aa en de Hunze samenkomen, de Oude Lauwers en het meanderriviertje de Westerwoldse Aa die ten zuiden van Wedde Ruiten Aa wordt genoemd.
Tot de provincie behoren drie kleine, onbewoonde Waddeneilanden: Rottumeroog, Rottumerplaat en Zuiderduintjes. Naar deze Waddeneilanden worden jaarlijks enkele wadlooptochten georganiseerd.
Gemeenten
Groningen kenmerkte zich tot 1990 door een groot aantal kleine tot zeer kleine gemeenten. In dat jaar werd een ingrijpende herindeling doorgevoerd, waardoor het aantal gemeenten drastisch werd verminderd. Sindsdien was het aantal gemeenten 25, nog steeds relatief veel gezien het inwoneraantal. Gemiddeld telde een Groninger gemeente 22.900 inwoners (zonder de stad Groningen zelfs 16.300), waar het landelijk gemiddelde in 2007 ongeveer 37.000 inwoners per gemeente bedraagt. Per 1 januari 2010 zijn de gemeenten Winschoten, Scheemda en Reiderland samengevoegd tot de gemeente Oldambt, waardoor er nu 23 gemeenten zijn. Het college van Gedeputeerde Staten dat in 2011 is aangetreden, heeft in zijn programma opgenomen dat gestreefd wordt naar robuuste gemeenten in Groningen. In februari 2013 werd een advies gepubliceerd van de Commissie Jansen waarin wordt voorgesteld van 23 naar 6 gemeenten te gaan. [2]
- Zie ook Lijst van voormalige gemeenten in Groningen.
- Zie ook Gemeentelijke herindeling in de provincie Groningen 2013-2018
- De huidige gemeenten
Plaatsen
Woonplaatsen in de provincie met meer dan 5.000 inwoners op 1 januari 2012:
| Nr. | Plaatsnaam | Aantal |
|---|---|---|
| 1 | Groningen | 193.127¹ |
| 2 | Hoogezand | 22.180 |
| 3 | Veendam | 20.090 |
| 4 | Stadskanaal | 19.910 |
| 5 | Winschoten | 18.460 |
| 6 | Delfzijl | 16.140 |
| 7 | Haren | 15.790² |
| 8 | Appingedam | 12.053 |
| 9 | Leek | 10.520 |
| 10 | Ter Apel | 8.770 |
| 12 | Bedum | 8.535 |
| 11 | Oude Pekela | 8.180 |
| 13 | Sappemeer | 8.110 |
| 14 | Winsum | 7.615 |
| 15 | Musselkanaal | 7.485 |
| 16 | Zuidhorn | 7.005 |
| 19 | Marum | 5.770 |
| 17 | Wildervank | 5.670 |
| 18 | Uithuizen | 5.640 |
| 18 | Scheemda | 5.045 |
| ¹ het aantal van de gemeente. Het werkelijke inwoneraantal van de stad ligt mogelijk 10.000 tot 15.000 lager, maar doordat op het gebied van dorpen als Hoogkerk, Leegkerk en Dorkwerd grote wijken van de stad zijn gebouwd (waarvan het inwoneraantal in de statistieken bij dat van de betreffende dorpen op wordt geteld) kan het werkelijke inwoneraantal niet precies worden bepaald.
² Haren, Oosterhaar, Voorveld en Hemmen (Glimmen en Harendermolen vormen aparte kernen) Bron: CBS: Statline | ||
Externe links
| Bronnen, noten en/of referenties |
