Friesland
 | |||||
| |||||
  | |||||
| Hoofdstad | Leeuwarden | ||||
| Oppervlakte - Land - Water |
5.748,74 km² 3.341,70 km² 2.407,04 km² | ||||
| Geografische ligging | 53°20' NB 5°78' OL | ||||
| Inwoners (30 september 2012) | 647.239 | ||||
| – Bevolkingsdichtheid | 194 inw./km² | ||||
| – Aantal gemeenten | 27 | ||||
| Commissaris van de Koning (lijst) |
John Jorritsma (VVD) | ||||
| Volkslied | De âlde Friezen | ||||
| Religie (2005) | Protestant ca 30% Katholiek 6% Moslim 2% | ||||
| ISO 3166 | NL-FR | ||||
| Website | www.fryslan.nl | ||||
| |||||
| |||||
Friesland ['frislɑnt]; Fries en officieel: Fryslân is een provincie in het noorden van Nederland.
Friesland telt 647.239 inwoners (30 september 2012). De hoofdstad is Leeuwarden. Zowel het Fries als het Nederlands heeft in de provincie de status van bestuurstaal.
Inhoud
Geografie
Ligging
In het oosten wordt Friesland begrensd door Groningen en Drenthe, in het zuiden door de provincies Overijssel en Flevoland, in het zuidwesten door het IJsselmeer en in het westen en noorden door de Waddenzee (buiten de Waddeneilanden door de Noordzee). Door de Afsluitdijk is Friesland verbonden met Noord-Holland. De Friese waddeneilanden Vlieland, Terschelling, Ameland en Schiermonnikoog zijn bereikbaar met veerdiensten vanuit Harlingen naar Vlieland en Terschelling, vanaf Holwerd naar Ameland en vanaf Lauwersoog naar Schiermonnikoog.
Om de provincie te onderscheiden van Noord- en Oost-Friesland en de Kreis Friesland in het Duitse Nedersaksen wordt de provincie in wetenschappelijke kringen ook wel aangeduid als Westerlauwers Friesland.
Qua totale oppervlakte (land plus water) is Friesland de grootste provincie, en qua landoppervlakte is het de op twee na grootste provincie. Het hoogste punt van de provincie is met 45 meter hoogte de Vuurboetsduin op Vlieland. Het hoogste punt op het vasteland is de Bosberg bij Appelscha met 26,6 meter.
Landschap
 Zie Landschap van Friesland voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
Friesland is door de Vereniging Nederlands Cultuurlandschap uitgeroepen tot mooiste provincie van Nederland.[1] De vereniging It Fryske Gea (= het Friese landschap) is de provinciale natuurbeherende instantie.
Friesland heeft een open landschap en is waterrijk. Het Friese landschap bestaat uit negen verschillende landschappen[2]: het Waddengebied, de Zuidoosthoek, het terpengebied van Oostergo, Westergo, het Lage Midden, de Veenpolders, Gaasterland, de Noordelijke Wouden en het Bedijkingslandschap (= Marne, Het Bildt, Nieuwlanden en Lauwerszee).
In Friesland liggen vier nationale parken: Schiermonnikoog, De Alde Feanen, Lauwersmeer (Groningen en Friesland) en Drents-Friese Wold (Drenthe en Friesland).
Klimaat
Friesland heeft net als de rest van Nederland een gematigd zeeklimaat. Het klimaat wordt beïnvloed door de Noordzee. Hierdoor ontstaan er verschillen tussen het westen (Waddengebied en IJsselmeerkust) en het oosten van Friesland. De klimaatgegevens zijn van het KNMI meetstation in Leeuwarden. Actuele waarnemingen in Friesland zijn er ook voor de meetstations Terschelling, Vlieland en Stavoren.[3]
| Weergemiddelden voor Leeuwarden | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Maand | jan | feb | mrt | apr | mei | jun | jul | aug | sep | okt | nov | dec | Jaar |
| hoogste maximum (°C) | 12,6 | 14,4 | 20,4 | 26,0 | 28,7 | 32,5 | 31,4 | 32,8 | 29,1 | 23,8 | 16,4 | 14,2 | 32,8 |
| gemiddeld maximum (°C) | 4,6 | 5,1 | 8,3 | 11,4 | 15,9 | 18,1 | 20,3 | 20,8 | 17,6 | 13,4 | 8,7 | 5,8 | 12,5 |
| gemiddelde temperatuur (°C) | 2,4 | 2,5 | 5,0 | 7,4 | 11,6 | 14,3 | 16,4 | 16,6 | 13,9 | 10,1 | 6,1 | 3,6 | 9,2 |
| gemiddeld minimum (°C) | -0,2 | -0,4 | 1,6 | 3,2 | 6,9 | 9,8 | 12,2 | 12,0 | 9,8 | 6,6 | 3,3 | 1,1 | 5,5 |
| laagste minimum (°C) | -19,9 | -16,3 | -16,3 | -5,9 | -1,7 | 1,3 | 5,7 | 5,4 | 2,0 | -6,5 | -14,2 | -19,2 | -19,9 |
| neerslag (mm) | 65,6 | 42,1 | 59,4 | 38,4 | 51,4 | 68,7 | 64,2 | 60,2 | 82,1 | 78,4 | 83,7 | 73,0 | 767,2 |
| bron: KNMI: Langjarige gemiddelden en extremen, tijdvak 1971 - 2000[4][5] | |||||||||||||
Plaatsen
Een overzicht van de plaatsen in Friesland (met Friestalige namen).
Friese elf steden
| Zie Friese elf steden voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
De Friese elf steden zijn elf plaatsen in de Nederlandse provincie Friesland die stadsrechten hebben gehad en waar tevens de schaatsmarathon Elfstedentocht naar is genoemd.
Grootste plaatsen
De tien grootste woonplaatsen in de provincie naar het aantal inwoners zijn:
| Plaatsnaam (Friese naam) | Inwoners | |
|---|---|---|
| 1 | Leeuwarden (Ljouwert) | 97.327 |
| 2 | Drachten (Drachten) | 44.940 |
| 3 | Sneek (Snits) | 33.000 |
| 4 | Heerenveen (It Hearrenfean) | 29.750 |
| 5 | Harlingen (Harns) | 15.000 |
| 6 | Joure (De Jouwer) | 13.045 |
| 7 | Franeker (Frjentsjer) | 12.997 |
| 8 | Dokkum (Dokkum) | 12.970 |
| 9 | Wolvega (Wolvegea) | 12.738 |
| 10 | Lemmer (De Lemmer) | 10.554 |
Bron: Kamer van Koophandel (1 februari 2012)
Beschermde stads- en dorpsgezichten
| Zie Beschermde stads- en dorpsgezichten in Friesland voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
Friesland telt tien beschermde stadsgezichten en 46 beschermde dorpsgezichten en een beschermd gebied.
Demografie
|
|
|
|---|
De periode 1880-1900 laat een afvlakking van de groei zien. Ten gevolge van de landbouwcrisis emigreerden meer dan 20.000 Friezen naar de Verenigde Staten. In de jaren 50 van de 20e eeuw volgde opnieuw een emigratiegolf naar Noord-Amerika, nu vooral ook naar Canada.[8]
Met een bevolkingsdichtheid van 193 inwoners per km² is Friesland na Drenthe de dunst bevolkte provincie van Nederland.
De prognose is dat de bevolkingsomvang tot 2025 zal groeien tot 657.000 en daarna zal afnemen.[9]
Bestuur
Politiek
| Zie Politiek in Friesland voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
Friesland wordt bestuurd vanuit het provinciehuis (Fries: provinsjehûs) aan de Tweebaksmarkt in Leeuwarden. Het college van Gedeputeerde Staten bestaat in de periode 2011-2015 uit een coalitie van PvdA, CDA en FNP, onder voorzitterschap van commissaris van de Koning(in) John Jorritsma (VVD).
Gemeentelijke indeling
| Zie Tabel van gemeenten in Friesland en Lijst van voormalige gemeenten in Friesland voor de hoofdartikelen over dit onderwerp. |
Friesland is sinds 1 januari 2011 opgedeeld in 27 gemeenten:
|
|
Noten
- ↑ Friesland mooiste provincie van Nederland, Leeuwarder Courant, 15 juni 2010
- ↑ De wereld van het Friese landschap (Meindert Schroor)
- ↑ weerstationleeuwarden.nl
- ↑ KNMI: Langjarige gemiddelden, tijdvak 1971 - 2000
- ↑ KNMI: Langjarige extremen, tijdvak 1971 - 2000
- ↑ Overzicht aantal inwoners provincie Friesland 1714 - 2000, Tresoar. Geraadpleegd op 6 februari 2011.
- ↑ CBS Bevolking Friesland 2010. Geraadpleegd op 6 februari 2011.
- ↑ Emigratie naar de Verenigde Staten
- ↑ fryslan.nl Bevolkingsverwachting 2009-2030. Geraadpleegd op 18 maart 2011.
