Limburg (Nederland)
 | |||||
| |||||
  | |||||
| Hoofdstad | Maastricht | ||||
| Oppervlakte - Land - Water |
2.209,22 km² 2.150,87 km² 58,35 km² | ||||
| Geografische ligging | 51°15′ NB 5°55′ OL | ||||
| Inwoners (30 september 2012) | 1.121.483 | ||||
| – Bevolkingsdichtheid | 521 inw./km² | ||||
| – Aantal gemeenten | 33 | ||||
| Commissaris van de Koning (lijst) |
Theo Bovens (CDA) (gouverneur) | ||||
| Volkslied | Limburg mijn vaderland | ||||
| Religie (2003, CBS) | 78% - rooms-katholiek 2% - hervormd/gereformeerd 5% - overig 15% - geen | ||||
| ISO 3166 | NL-LI | ||||
| Website | www.limburg.nl | ||||
| |||||
| |||||
Limburg (Limburgs: Limbörg of Lèmburg) is een van de twaalf provincies van Nederland en ligt in het zuidoosten van het land. Limburg wordt in het noordoosten begrensd door Gelderland, in het noordwesten door Noord-Brabant, in het westen en zuiden (Voeren) door de Belgische provincie Limburg, en eveneens in het zuiden door de Belgische provincie Luik en in het oosten door de Duitse deelstaat Noordrijn-Westfalen. De hoofdstad van Limburg is Maastricht. Het is qua inwonertal een middelgrote provincie. Het wordt vaak Nederlands-Limburg genoemd als het nodig is onderscheid te maken met de gelijknamige Belgische provincie. Door mensen die het Limburgs regionalisme aanhangen wordt Nederlands-Limburg ook wel Oost-Limburg genoemd, ten opzichte van Belgisch-Limburg, dat dan weer West-Limburg wordt genoemd. Nederlands-Limburg heeft een bevolking van ongeveer 1.123.478 inwoners (30 november 2011). Maar liefst 54% (607.552 inwoners) leeft in het verstedelijkte zuiden van Limburg.[1][2][3]
Inhoud
Geografie
Geologie
Limburg bestaat aan de oppervlakte, in Noord- en Midden-Limburg, voor een groot deel uit zandgronden, die in het Tertiair door de Rijn, die toen veel groter en krachtiger was dan tegenwoordig, werden aangevoerd. De tegenwoordig belangrijkste rivier, de Maas, was toen een vrij onbeduidende zijrivier van de Rijn. De Maas stroomt over de hele lengte van zuid tot noord door de provincie en heeft de zand- en grindafzettingen van de Rijn ingesneden. Verder zijn de belangrijkste rivieren de Geul (bij Valkenburg), de Roer (bij Roermond), de Neerbeek (bij Neer) en de Geleenbeek (bij Geleen).
Bij Epen komt gesteente uit het geologisch tijdperk Carboon aan de oppervlakte. Bruinkool en steenkool werden gewonnen in Midden- en Zuid-Limburg waar deze grondstoffen dicht aan de oppervlakte liggen. Het zuiden van Limburg geniet bekendheid vanwege het voorkomen aan de oppervlakte van krijtgesteente, afgezet in een ondiepe tropische zee tijdens het geologisch tijdperk Krijt. De ooit horizontale krijtlagen worden diep doorsneden door de Maas en de beekdalen van onder andere de Geul en de Gulp waardoor het zuiden van de provincie een heuvelachtig uiterlijk heeft gekregen. Ook typisch voor Zuid-Limburg is de leemsoort löss die tijdens de IJstijd door de wind hier werd afgezet. In het verleden werd in de Peel, op de grens van Noord-Brabant en Noord-Limburg, turf gestoken. De laatste restanten van dit veengebied zijn nu een natuurreservaat: de Groote Peel.
De krijtlagen uit het Maastrichts Krijt, plaatselijk bekend als "mergel", werden al sinds de Romeinse tijd in steengroeven uitgezaagd in blokken om als bouwstenen te dienen. Veel monumentale gebouwen in Limburg zijn uit deze mergelblokken opgetrokken. De oude mergelgroeven zijn tegenwoordig bekend als 'grotten' bijvoorbeeld die van Valkenburg zoals de bekende 'gemeentegrot' (strikt genomen zijn dit geen "echte" grotten maar groeven, omdat ze door de mens gemaakt zijn). Tegenwoordig nemen de winning van zand en grind bij Roermond nog een belangrijke plaats in.
Landschap
Uit de tijd van de mijnbouw stamt nog de onderverdeling in een Oostelijke Mijnstreek en een Westelijke Mijnstreek. Het Limburgs Heuvelland in het zuidoosten wordt vaak als Mergelland bestempeld. Toeristisch is de streek Zuid-Limburg een begrip. De bekendste onderdelen van het Mergelland zijn het Plateau van Margraten dat aan de noordzijde wordt begrensd door het dal van de Geul, en aan de westzijde door de Maasvallei met aan de overzijde de Sint Pietersberg, aan de oostzijde door het dal van de Gulp met het dorp Gulpen en met even verder de hoogten rond de Vaalserberg en zuidelijk door de Voerstreek. Het gebied tussen Vaals en Gulpen werd in 2005 door de Stichting Natuur en Milieu gekozen als mooiste landschap van Nederland en bekroond met 5 sterren.
Hydrografie
Waters in Limburg zijn:
Klimaat
Het klimaat is, net als in de rest van Nederland, gematigd zeeklimaat met regelmatige neerslag het hele jaar door. Wel heeft Limburg te maken met een iets grotere invloed van het landklimaat omdat er geen grote temperatuurmatigende watervlaktes in de buurt zijn. Zo kan het zomers een stuk warmer worden dan in de rest van Nederland en in de winter een stuk kouder, vooral in het hogere Zuid-Limburg. Opmerkelijk is dat het voorjaar in vooral Zuid-Limburg iets eerder aanbreekt dan in de rest van noordelijker Nederland; vooral zichtbaar in de eerdere bloei van veel planten.
| Weergemiddelden voor Maastricht | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Maand | jan | feb | mrt | apr | mei | jun | jul | aug | sep | okt | nov | dec | Jaar |
| hoogste maximum (°C) | 15,5 | 19,1 | 22,2 | 26,7 | 30,6 | 34,0 | 35,9 | 36,2 | 31,3 | 26,6 | 21,1 | 16,4 | 36,2 |
| gemiddeld maximum (°C) | 5,2 | 6,1 | 10,1 | 14,0 | 18,3 | 20,9 | 23,3 | 23,0 | 19,1 | 14,7 | 9,2 | 5,8 | 14,1 |
| gemiddelde temperatuur (°C) | 2,7 | 3,1 | 6,3 | 9,3 | 13,5 | 16,2 | 18,4 | 18,0 | 14,7 | 10,9 | 6,4 | 3,5 | 10,2 |
| gemiddeld minimum (°C) | 0,0 | 0,0 | 2,6 | 4,7 | 8,5 | 11,3 | 13,5 | 13,2 | 10,5 | 7,2 | 3,5 | 0,9 | 6,3 |
| laagste minimum (°C) | -19,3 | -14,7 | -12,9 | -4,9 | -0,8 | 0,9 | 5,5 | 5,2 | 1,6 | -4,2 | -9,0 | -15,4 | -19,3 |
| neerslag (mm) | 65,3 | 57,4 | 61,8 | 45,1 | 65,9 | 70,5 | 69,6 | 72,3 | 61,6 | 67,2 | 65,3 | 70,8 | 772,7 |
| bron: KNMI: Langjarige gemiddelden (tijdvak 1981-2010) en extremen (tijdvak 1971 - 2000)[4][5] | |||||||||||||
Bestuurlijke indeling
Gemeenten
 Zie ook: Tabel van gemeenten in Limburg en Lijst van voormalige gemeenten in Limburg |
Limburg is per 2011 ingedeeld in de volgende 33 gemeenten:
Plaatsen in Limburg met stadsrechten
De Nederlandse provincie Limburg kent 14 plaatsen die ooit stadsrechten hadden.
- Wessem (Na 1150 voor 1329)
- Maastricht (1204)
- Roermond (1231)
- Sittard (1243)
- Nieuwstadt (1271)
- Susteren (1276)
- Montfort (1294)
- Kessel (1312)
- Venlo (1343)
- Echt (1343)
- Gennep (1371)
- Weert (1414)
- Valkenburg (1452)
- Thorn (13e eeuw)
Een aantal andere plaatsen in Limburg hadden of hebben wel stedelijke kenmerken (wallen, grachten, vesting, vrijheden, tolheffing etc.) maar hebben nooit de status 'stad' verkregen.
Literatuur
- Dr. André A. de Bruin: Noord-Limburg integraal bekeken. 1850-1950. Zoektocht naar de wortels van een cultuur, Uitg. Mooi Limburgs Boekenfonds, z.j. (2010), ISBN 978-90-8596-070-6
| Bronnen, noten en/of referenties |
